Slaap bij honden
Goed functioneren overdag gaat bij mensen vaak gepaard met een goede nachtrust. En hoewel dat voor honden ook geldt, hebben honden meer nodig dan alleen een goede nachtrust. Honden hebben namelijk een ander soort slaapritme dan wij. Wij slapen doorgaans gemiddeld 8 uur achter elkaar door. Slaapgedrag bij honden is anders in vergelijking met die van ons als mens. Zo zijn honden namelijk polyfasische slapers. Dat betekent dat zij meerdere slaapperiodes over een etmaal nodig hebben. Afhankelijk van de leeftijd- en ontwikkelingsfase van een hond (pups en oudere honden hebben meer slaap nodig) hebben volwassen honden gemiddeld 12-14 uur slaap per etmaal nodig.
Belang van goede slaap
Honden hebben geleerd zich aan te passen aan ons leven, waardoor ook zij het grootste deel van de tijd ’s-nachts slapen. Maar dan komen ze nog niet op de 12-14 uur. Daarvoor hebben ze het nodig om overdag ook kortere periodes te slapen. Het is onderdeel van het natuurlijk gedrag van een hond. Dit is nodig voor het reguleren van de stofwisseling, het ondersteunen van het immuunsysteem en daarmee het bevorderen van het algehele welzijn van een hond. Slaap zou daarnaast ook zorgen voor verwerking van leerervaringen en het scheppen van geheugenruimte. Toch is over de exacte functie van slaap nog steeds niet alles bekend. [Sweere, Y., Tijdschrift Dier&arts, jaargang 2012 nummer 11, artikel ‘Slaap bij dieren’.]
Niet iedere eigenaar is zich bewust van het belang van goede slaap bij je hond. Bij navraag blijkt vaak dat de hond overdag helemaal niet slaapt of te weinig slaapt. Of dat de eigenaar simpelweg geen inzicht heeft in het slaapgedrag gedurende de dag omdat deze zelf niet aanwezig is. Daarom is het voor iedere eigenaar goed om het slaapgedrag van de hond eens in kaart te brengen. En helemaal wanneer er al (gedrags)problemen aanwezig zijn. Soms kom je tot opmerkelijke inzichten welke invloed het slaapgedrag van je hond op het overige functioneren heeft.
Oorzaak of gevolg?
Laten we eens kijken naar de mogelijke oorzaken van slaaptekort. Slaapgedrag kan negatief beïnvloed worden door de volgende factoren:
- Medische oorzaken (de hond heeft bijvoorbeeld pijn, honger, aandrang, jeuk)
- Omgevingsfactoren (bijvoorbeeld te veel licht, geluiden, oncomfortabele ligplaats)
- Stress of angst door aanwezigheid of juist door afwezigheid van ander(e) mens(en) of dier(en)
Dat je al snel in een vicieuze cirkel terecht kunt komen wordt duidelijker wanneer we de oorzaken en gevolgen naast elkaar gaan leggen. Zo kan een medisch probleem, waardoor een hond mogelijk pijn ervaart, een oorzaak zijn van slaaptekort, maar kan een hond door slaaptekort ook eerder ziek worden door een verlaagde weerstand.
Of kijk naar stress bij een hond. Een hond die stress ervaart door bijvoorbeeld een druk gezinsleven kan moeite hebben met slapen. Het stressniveau en daarmee het aantal stresshormonen in het lichaam blijven hoog wat het slapen bemoeilijkt. En tevens zal het verhoogde stressniveau na het slaaptekort uiteindelijk kunnen leiden tot chronische stress. Je blijft in die cirkel hangen en problemen stapelen zich op. Symptomen van gedragsproblemen die kunnen optreden rondom slaaptekort zijn o.a. hyperactiviteit of juist apathisch/depressief gedrag, overmatig blaffen, agressieproblemen en/of destructief gedrag. Maar het feit blijft dat het lastig is om oorzaak en gevolg eenduidig aan te wijzen.
Welzijn en slaap
Dat welzijn en goede slaap samen gaan wordt nog duidelijker wanneer we kijken naar de indeling volgens Webster e.a. 1986. Deze benoemt de factoren voor welzijn bij honden als volgt:
-de hond is vrij van honger of ondervoeding
-de hond is vrij van kou of ander door de omgeving veroorzaakt ongemak
-de hond heeft geen pijn, ziekte of verwonding
-de hond kan natuurlijk gedrag uitvoeren
-de hond is vrij van angst
Deze punten kwamen eerder ook naar voren bij de mogelijke oorzaken van slaaptekort. Als het ergens knelt op deze punten zou dat zichtbaar kunnen worden in het slaapgedrag bij je hond. In feite zou dan dus het slaapgedrag een indicator kunnen zijn voor een al dan niet verminderd welzijn bij een hond. Deze conclusie komt ook naar voren uit een recent onderzoek onder asielhonden in Brazilië [nature.com/scientificreports, ‘the cyclic interaction between daytime behavior and the sleep behavior of laboratory dogs, 2022] Ze hebben daar gekeken naar de relatie tussen functioneren overdag en het slaapgedrag van een groep asielhonden. Resultaten tonen aan dat honden met slaaptekort steeds meer passief en inactief gedrag vertonen. Het lichaam compenseert hiermee het gebrek aan slaap en de biologische processen in het lichaam die hierdoor verstoord worden. Ook het spelgedrag en de alertheid neemt af. Alhoewel dit gevolg misschien logisch klinkt, geeft het ook de complexiteit van het probleem aan. Hoe kom je uit deze neerwaartse spiraal als de hond niet gemotiveerd meer is om te bewegen en te spelen overdag? Het tekort aan actief gedrag overdag tast het slaapgedrag ’s-nachts weer aan. De onderzoekers spreken van een negatieve cyclus waar je in terecht kunt komen.
Ook zij kaarten aan dat verder onderzoek nodig blijft om meer inzicht te krijgen in directe oorzaken en gevolgen van slaaptekort. En dat welzijn gemeten zou kunnen worden door slaapgedrag beter in kaart te brengen. Overigens is dit een van de weinige onderzoeken die er is gedaan naar de gevolgen van slaaptekort bij honden. Dit komt mede door ethische afwegingen, wat begrijpelijk is als je kijkt naar de nauwe relatie met welzijn.
Samenvattend
Samenvattend is er dus reden genoeg om het slaapgedrag bij onze honden serieus te nemen en te kijken naar waar wij als eigenaar het slaapgedrag positief kunnen beïnvloeden. Vertoont je hond symptomen die kunnen duiden op slaaptekort of maak je je zorgen over het (slaap)gedrag bij je hond? Begin eens met het in kaart brengen van het slaapgedrag, eventueel met een camera wanneer je zelf overdag niet thuis bent. Heb je nog vragen of bestaan er al problemen op het gebied van de gezondheid of het gedrag bij je hond? Dan raad ik je aan om je dierenarts of een Tinley-gedragstherapeut in jouw regio te raadplegen.
Dit artikel is geschreven door Danielle Mastenbroek- de Vries, Tinley-gedragstherapeut voor honden. Het overnemen van de tekst zonder schriftelijke toestemming is niet toegestaan. Het delen via social media kanalen wordt wel gewaardeerd, uiteraard dan graag met bronvermelding.
